Czy do koronawirusa musimy się przyzwyczaić? Na pytanie odpowiada lekarz medycyny, epidemiolog dr Waldemar Ferschke

Prawdziwadezynfekcja.pl: Czy koro­na­wi­rus zosta­nie z nami na zawsze?

Dr Wal­de­mar Fer­sch­ke: On już jest z nami od daw­na – prze­cież SARS i MERS to jego star­si kuzy­ni. Trud­no pro­gno­zo­wać, kie­dy nastą­pi jego era­dy­ka­cja (cał­ko­wi­te zwal­cze­nie) na całym świe­cie, być może nigdy.

Ocie­ple­nie wio­sen­ne w natu­ral­ny spo­sób może wpły­nąć na zmniej­sze­nie obec­nej pan­de­mii, cho­ciaż bywa ina­czej. Wirus świń­skiej gry­py AH1N1 zaata­ko­wał póź­ną wio­sną i był aktyw­ny całe lato. Musi­my wziąć też pod uwa­gę, że ochło­dze­nie na pół­ku­li pół­noc­nej i połu­dnio­wej wypa­da w róż­nych okre­sach roku, więc wywo­łu­ją­cy cho­ro­bę COVID-19 wirus SARS-CoV‑2 może wędro­wać pomię­dzy nimi cały czas.

Dal­sza aktyw­ność SARS-CoV‑2  nie będzie niczym nad­zwy­czaj­nym, bo tak zacho­wu­ją się wszyst­kie  pozo­sta­łe zna­ne nam koro­na­wi­ru­sy. Obec­nie na świe­cie czło­wie­ka infe­ku­je sie­dem takich pato­ge­nów. W więk­szo­ści przy­pad­ków ludzie prze­cho­dzą ich infek­cje jak zna­ną wszyst­kim łagod­ną odmia­nę grypy.

Pro­ces era­dy­ka­cji wiru­sów, na przy­kład poprzez szcze­pie­nia, zaj­mu­je całe deka­dy i nie zawsze jest sku­tecz­ny. Do tej pory ludz­ko­ści uda­ło się cał­ko­wi­cie wyeli­mi­no­wać jedy­nie pato­gen ospy praw­dzi­wej (w popu­la­cji czło­wie­ka) i księ­go­su­szu (u zwie­rząt). Czy­li zale­d­wie dwa! Tak więc, przy­ta­cza­jąc opi­nię pro­fe­sor Devi Sri­dhar z Uni­wer­sy­te­tu w Edyn­bur­gu: Każ­dy chciał­by wie­dzieć, kie­dy to się skoń­czy. Ale to złe pyta­nie. Pra­wi­dło­we brzmi: jak cią­gnąć to dalej?

PD: Czy słusz­ne są oba­wy, że jesień może przy­nieść nową falę zacho­ro­wań na koronawirusa?

WF: Pato­ge­ny ata­ku­ją­ce układ odde­cho­wy czło­wie­ka prze­waż­nie mają cha­rak­ter sezo­no­wy. Przy­kła­do­wo, w Pol­sce, w okre­sie począt­ko­we­go wzro­stu zaka­żeń SARS-CoV‑2, czy­li przez pierw­sze dwa tygo­dnie mar­ca, na gry­pę zacho­ro­wa­ło aż 370 tys. Pola­ków. Typo­wy sezon zwięk­sze­nia licz­by zacho­ro­wań na tę cho­ro­bę. Wiru­sy zwy­kle   akty­wu­ją się w chłod­niej­szej porze roku, ponie­waż niska tem­pe­ra­tu­ra poma­ga utwar­dzić ochron­ną żelo­wą mem­bra­nę ota­cza­ją­cą ich czą­stecz­ki prze­no­szo­ne w powie­trzu. Im tward­sza  jest ta sko­ru­pa, tym pato­gen dłu­żej może prze­trwać w środowisku.

Nawrót epi­de­mii koro­na­wi­ru­sa, ale znacz­nie wcze­śniej, jest już obser­wo­wa­ny w samych Chi­nach,  gdzie wtór­ne ogni­ska zaka­że­nia poja­wia­ją się poza pro­win­cją Hubei i naj­czę­ściej wywo­ła­ne są przy­jaz­da­mi obco­kra­jow­ców. Bar­dzo dobrze widać to rów­nież w Sin­ga­pu­rze wśród pra­cu­ją­cych tam eks­pa­tów. Trze­ba przy­po­mnieć, że wiel­kie epi­de­mie gry­py z 1918, 1957 i 1968 roku trwa­ły kil­ka­na­ście mie­się­cy i mia­ły cha­rak­ter powta­rza­ją­cych się szczy­tów. Osta­nia duża epi­de­mia gry­py z 2009 roku H1N1 mia­ła też prze­bieg 2‑falowy.

Tak więc COVID-19 może być cho­ro­bą nawra­ca­ją­cą. Jed­nak czy będą to wła­śnie epi­de­mie sezo­no­we, tak jak w przy­pad­ku łagod­nej for­my gry­py, obec­nie trud­no powiedzieć.

PD: Czy kie­dy poja­wi się szcze­pion­ka powin­ni się zaszcze­pić wszy­scy czy tyl­ko oso­by naj­bar­dziej nara­żo­ne — star­sze i z niską odpornością?

WF: Powin­ni zaszcze­pić się wszy­scy, bez wyjąt­ku! Koro­na­wi­rus w posta­ci SARS-CoV‑2 jest nie­zwy­kle groź­ny z powo­du swo­jej zakaź­no­ści, cięż­kie­go prze­bie­gu samej cho­ro­by COVID-19 u czę­ści pacjen­tów oraz moż­li­wo­ści nie­świa­do­me­go zaka­ża­nia innych przez cho­rych bez­ob­ja­wo­wo. Pozo­sta­wie­nie w popu­la­cji osób nie­zasz­cze­pio­nych może spo­wo­do­wać nawrót lokal­nych ognisk epi­de­mii. Obser­wo­wa­li­śmy kil­ka lat temu, że na sku­tek rezy­gna­cji ze szcze­pień spo­wo­do­wa­nych aktyw­no­ścią antysz­cze­pion­kow­ców w kra­jach, w któ­rych od dekad dostęp­ne są szcze­pie­nia, powró­ci­ła odra. I doty­czy to spo­łe­czeństw naj­bo­gat­szych regio­nów świa­ta – Ame­ry­ki Pół­noc­nej i Euro­py. Mówi­łem już o tym – każ­de­go wiru­sa bar­dzo trud­no cał­ko­wi­cie wyeli­mi­no­wać, więc musi­my się przed nim sku­tecz­nie zabez­pie­czyć. Szcze­pie­nie jest naj­sku­tecz­niej­szą dro­gą do odpor­no­ści jed­nost­ko­wej i społecznej.

Szcze­pion­ka jest w trak­cie opra­co­wy­wa­nia. Na tym eta­pie roz­wo­ju pan­de­mii mamy wciąż pyta­nia bez odpo­wie­dzi: kie­dy szcze­pion­ka będzie dostęp­na i na jaki okres będzie dawa­ła odpor­ność. Czy będzie­my szcze­pić się raz na całe życie, czy co roku, jak w przy­pad­ku grypy.

PD: Czy przed przy­ję­ciem szcze­pion­ki war­to spraw­dzić, czy mamy już prze­ciw­cia­ła koro­na­wi­ru­sa SARS-CoV‑2?

WF: Oczy­wi­ście, że war­to, choć­by po to, żeby wie­dzieć, czy mie­li­śmy z nim stycz­ność. Trze­ba jed­nak mieć świa­do­mość, że obec­nie nie wie­my, jak ten pato­gen będzie muto­wał. Czy dzię­ki naszym prze­ciw­cia­łom jeste­śmy odpor­ni na obec­ną jego postać, czy pozo­sta­nie­my odpor­ni przez całe życie. Z kolei, czy jeśli będzie muto­wał, to do posta­ci groź­niej­szej dla nasze­go zdro­wia, czy łagodniejszej.

Przy zało­że­niu, że uzy­ska­li­śmy odpor­ność na sta­łe, jak to dzie­je się na przy­kład w przy­pad­ku szcze­pion­ki na polio, infor­ma­cja o licz­bie prze­ciw­ciał da pew­ność, że się nie zaka­zi­my. Wte­dy nie ma już koniecz­no­ści przy­ję­cia szcze­pion­ki dopó­ty, dopó­ki mia­no prze­ciw­ciał nie spa­da. Cza­sa­mi, gdy ich licz­ba spa­dła, nale­ży się doszcze­pić lub – ina­czej mówiąc – podać daw­kę przypominającą.

PD: Ogra­ni­cze­nia narzu­co­ne na spo­łe­czeń­stwo będą powo­li luzo­wa­ne. Jak w bez­piecz­ny dla zdro­wia spo­sób wra­cać do „nor­mal­no­ści”? Jak dłu­go będzie­my musieli/ powin­ni­śmy cho­dzić w masecz­kach i ręka­wicz­kach, sto­so­wać dezyn­fek­cję, utrzy­my­wać dystans, uni­kać zgromadzeń?

WF: Oczy­wi­ście nie będzie­my bez koń­ca uży­wać mase­czek i ręka­wi­czek, utrzy­my­wać dystan­su prze­by­wa­jąc wśród ludzi, uni­kać zgro­ma­dzeń. Są to zale­ce­nia na okres ostrej fazy pan­de­mii oraz wycho­dze­nia z niej, prę­dzej czy póź­niej te rygo­ry prze­sta­ną być potrzeb­ne. Jed­nak na obec­nym eta­pie, jeże­li chce­my wró­cić do nor­mal­ne­go życia spo­łecz­ne­go, musi­my ich prze­strze­gać bar­dzo rygo­ry­stycz­nie. Ich sto­so­wa­nie pozwo­li nam na powrót do codzien­no­ści bez ryzy­ka wystą­pie­nia kolej­ne­go gwał­tow­ne­go  szczy­tu zakażeń.

Jed­nak część roz­wią­zań, któ­re zosta­ły wpro­wa­dzo­ne w celu ogra­ni­cze­nia roz­prze­strze­nia­nia się epi­de­mii, powin­ny pozo­stać już z nami na sta­łe w posta­ci codzien­nych nawy­ków. Mam tu na myśli odruch zasła­nia­nia łok­ciem twa­rzy pod­czas kicha­nia, czę­ste­go i dokład­ne­go mycia rąk czy dezyn­fe­ko­wa­nia ich w domu, miej­scach publicz­nych, środ­kach komu­ni­ka­cji lub
w restau­ra­cji przed posił­kiem. Od tej pory rza­dziej będzie­my też poda­wać sobie dłoń na przy­wi­ta­nie, świa­do­mie ogra­ni­czy­my odru­chy doty­ka­nia ust i pocie­ra­nia oczu, a w naszych domach, biu­rach, gale­riach han­dlo­wych czy fabry­kach na sta­łe zapew­ne zagosz­czą dozow­ni­ki w pły­nem do dezynfekcji.

I będzie­my się już teraz chro­nić nie tyl­ko przed SARS-CoV‑2, ale też inny­mi, mniej śmier­tel­ny­mi epi­de­mia­mi. Myślę, że obec­na sytu­acja uświa­do­mi nam wszyst­kim, że zagro­że­nie wiru­so­we ist­nie­je nie­ustan­nie i musi­my sto­so­wać sta­łą, regu­lar­ną pro­fi­lak­ty­kę. Kolej­ne ostat­nie poważ­ne pan­de­mie gry­py zosta­ły przez nas – ludz­kość – nie­co zlek­ce­wa­żo­ne. Obec­na sytu­acja wstrzą­śnie nami na tyle, że spo­dzie­wam się sta­łych zmian w sty­lu życia, przede wszyst­kim w obsza­rze higie­ny. Teraz obok tele­fo­nu i port­fe­la, w naszej kie­sze­ni poja­wi się dobry płyn wirusobójczy.

PD: Jak wybrać sku­tecz­ny śro­dek anty­wi­ru­so­wy — na co zwra­cać uwa­gę, jak czy­tać ety­kie­ty, gdzie szu­kać informacji?

WF: Trze­ba zwra­cać uwa­gę na infor­ma­cje na etykiecie.

Po pierw­sze, o czym nie­wie­le osób wie, śro­dek bak­te­rio­bój­czy nie zawsze jest środ­kiem wiru­so­bój­czym. Powin­no być wyraź­nie napi­sa­ne na opa­ko­wa­niu, jakie­go typu bój­czość dany pre­pa­rat zapew­nia. Sku­tecz­ny na koro­na­wi­ru­sa to ten, któ­ry obok innych innych czyn­nych kom­po­nen­tów, zawie­ra alko­hol w prze­dzia­le 60–70%.  Jeśli tej infor­ma­cji na opa­ko­wa­niu bra­ku­je – naj­praw­do­po­dob­niej mamy do czy­nie­nia z czymś, co nazy­wam „kosme­ty­kiem dezyn­fe­ku­ją­cym”. Taki śro­dek nie zabi­ja żad­ne­go wirusa.

Po dru­gie numer pozwo­le­nia: dopusz­cza­nie do obro­tu pro­fe­sjo­nal­nych środ­ków bio­bój­czych jest regu­lo­wa­ne pra­wem, pozwo­le­nia udzie­la pań­stwo­wy Urząd Reje­stra­cji Pro­duk­tów Lecz­ni­czych, Wyro­bów Medycz­nych i Pro­duk­tów Bio­bój­czych, a jego numer powi­nien być poda­ny na ety­kie­cie pro­duk­tu. Jeśli nie ma nume­ru – zno­wu mamy do czynienia
z „kosme­ty­kiem dezynfekującym”.

Po trze­cie ety­kie­ta musi zawie­rać jasną infor­ma­cję pro­du­cen­ta o sku­tecz­no­ści środ­ka: dekla­ro­wa­ny cel dzia­ła­nia (bak­te­rie, grzy­by, wiru­sy), czas dzia­ła­nia, nor­my bada­nia, spo­sób uży­cia, meto­da przy­go­to­wa­nia roz­two­ru, jeśli pro­dukt jest prze­zna­czo­ny do dezyn­fek­cji powierzch­ni i nie jest goto­wy do uży­cia wprost z opakowania.

Obo­wiąz­ko­wo powin­no się wska­zać, kto jest pod­mio­tem odpo­wie­dzial­nym za pro­dukt oraz jakie są zagro­że­nia wyni­ka­ją­ce z jego uży­cia, środ­ki ostroż­no­ści oraz środ­ki pierw­szej pomo­cy w razie wypad­ku z pro­duk­tem nie­bez­piecz­nym, bo do takich zali­cza się alkohol
w stę­że­niu powy­żej 60%.

Tak więc jeśli ety­kie­ta nie zawie­ra wymie­nio­nych prze­ze mnie infor­ma­cji, to pierw­szy sygnał, że z pro­duk­tem jest coś nie w porząd­ku. Jeże­li nadal trwa­my w posta­no­wie­niu kupie­nia go, może­my spraw­dzić pozwo­le­nie na dopusz­cze­nie do obro­tu na stro­nie  Urząd Reje­stra­cji Pro­duk­tów Lecz­ni­czych, Wyro­bów Medycz­nych i Pro­duk­tów Biobójczych.